در این نوشته می خوانید:
بهبود زیبایی ظاهری چهره و لبخند، و نیز بهبود عملکرد جویدن از جمله اهداف اصلی درمان ارتودنسی هستند. به منظور دستیابی به این اهداف، مطلوب این است که دندان ها بر اساس معیارهای طبیعی صاف و یکدست باشند. دندان های نیش بالا اغلب نهفته هستند و چالشی برای رسیدن به هدف اصلی درمان هستند که همان زیبایی چهره و لبخند است، که آن هم به دلیل موقعیت استراتژیکی است که آنها دارند، که هم پایه آلار و هم لب بالا را حمایت می کنند.
وقتی این دندان ها به درستی قرار گرفته باشند و شکل و اندازه درستی هم داشته باشند، تناسب دندان های جلو به خوبی برقرار خواهد شد و خط لبخند درستی بوجود خواهد آمد.از نظر جنبه های عملکردی نیز باید گفت، دندان های نیش به اندازه دندان های دیگر برای حمایت از کل دندان ها مهم هستند.
میزان شیوع نهفتگی دندان
نهفتگی دندان های نیش نسبت به دندان های دیگر در رده دوم قرار دارد. بیشترین نهفتگی برای دندان های مولر سوم (دندان های عقل) اتفاق می افتد. به طور کلی، بروز آنها بین 1% تا 4% است. دندان های نیش فک بالا تقریباً 2% از جمعیت را تحت تأثیر قرار می دهند و در زنان دو برابر شایع تر از مردان هستند. نهفتگی دندان نیش دندان فک بالا دو برابر بیشتر از فک پایین است. از بین همه بیمارانی که دندان نیش در فک بالای خود دارند، در 8% آنها نهفتگی دو طرفه است. بعلاوه، دو سوم از همه نهفتگی های دندان نیش فک بالا در سقف دهان هستند، در حالی که تنها یک سوم آنها در قسمت باکال نهفته هستند.
ویژگی های دندان نهفته
از نظر بالینی، دندانی نهفته است که پس از گذشت دوره مورد انتظار برای بیرون آمدن آن، روی استخوان و زیر لثه باقی بماند. وقتی این وضعیت از حالت معمول بیرون آمدن خود در محور طولی خارج شود، اتفاقی که غالباً برای دندان های نیش رخ می دهد، آنها جابجا شده تلقی می شوند.
درمان ارتودنسی دندان های نیش نهفته یکی از چالش برانگیزترین درمان های ارتودنسی است. این یکی از مشکلات بالینی شایع است که اغلب مدیریت آن نیاز به همکاری متخصصان شاخه های مختلف دندانپزشکی دارد. برداشتن پوشش روی دندان نهفته با کمک جراحی، و استفاده از ترکیب ابزارهای مختلف ارتودنسی برای صاف کردن و قرار دادن این دندان به جای درست خود داخل قوس دندانی ممکن است منجر به بروز مشکلاتی برای بافت های نرم حمایت کننده شود، که لازم به ذکر است که موجب طولانی شدن زمان درمان می شود و بیمار هزینه زیادی متحمل خواهد شد. از سوی دیگر باید به اهمیت شناسایی زود هنگام و نیز تأثیر گذاری مداخله به موقع و هر چه سریعتر توجه داشت.
علل نهفتگی دندان
دو نظریه اصلی برای نهفتگی دندان های نیش نهفته در قسمت پالاتال وجود دارد: نظریه هدایت بیرون آمدن، و نظریه ژنتیک. بر اساس نظریه هدایت بیرون آمدن، دندان های نیش حرکات رو به بیرون خود را در کنار ریشه های دندان های جانبی دندان های جلو انجام می دهند، که به عنوان راهنما در طول مسیر بیرون آمدن عمل می کنند. در صورتی که ریشه های دندان های جانبی دندان های پیشین وجود نداشته باشند یا بد شکل باشند، پیامد طبیعی آن بیرون نیامدن دندان های نیش است.
در عوض، نظریه ژنتیک به این اشاره دارد که عوامل ژنتیکی مهمترین علت جابجا شدن جوانه دندان های نیش در قسمت پالاتال است، بعلاوه دو احتمال دیگر که با بد شکلی دندان ها همراه هستند، از جمله عدم رشد یا میکرودنشیا (کوچک بودن) دندان های لترال.برخی دیگر از محققان و مؤلفان علت نهفتگی دندان های نیش را به سه دسته تقسیم می کنند: موضعی، سیستمیک، و ژنتیکی.
از جمله عوامل موضعی که منجر به نهفتگی دندان های نیش می شوند عبارتند از ناهماهنگی بین طول قوس دندانی به دلیل کمبود فضا؛ و فقدان عامل هدایت کننده مسیر رشد، که در موارد مشکلات رشد دندان های لترال دندان های نیش بسیار شایع است. با این حال، بعلاوه مشکل می تواند با مسیر طولانی همراه باشد که جوانه دندان های نیش باید طی کند تا به محل رشد نهایی خود برسد.
تشخیص و درمان دندان های نهفته
تشخیص و مداخله زود هنگام در طول دوره واسط دندانی (دوره ای که تعدادی از دندان ها شیری و تعدادی دیگر دائمی هستند) می تواند از طول دوره درمان و نیز هزینه های آن بکاهد و دیگر به درمان های پیچیده در طول دوره رشد دندان های دائمی نیازی نخواهد بود.
بی شک نخستین تشخیص، تشخیص بالینی است، جایی که علائم و نشانه های مهم حاکی از وجود مشکل هستند، از جمله: تأخیر در بیرون آمدن دندان؛ طولانی شدن مدت زمان باقی ماندن دندان های شیری پس از سنین 14- 15 سال؛ عدم وجود برجستگی لبی دندان های نیش؛ وجود برجستگی پالاتال؛ رشد با تأخیر و انحراف دندان های لترال به سمت دیستال یا جابجایی غیر عادی آنها.
مدت زمان کلی برای درمان نهفتگی دندان به محل دندان نهفته در قوس دندانی و نیز پیچیدگی مورد بستگی دارد. به عنوان یک قانون کلی، هر فرد می تواند انتظار داشته باشد درمان حدوداً 12 ماه طول بکشد. طول درمان نیز عموماً به سن بیمار بستگی دارد. معمولاً درمان پس از بلوغ طولانی تر است که آن هم به دلیل تراکم بیشتر مواد معدنی بافت استخوان است.
نهفتگی دندان نیش می تواند منجر به بروز یک دسته آسیب ها شود: قرار گیری بد، خواه به صورت لبی، خواه به صورت پالاتال؛ جابجا و منتقل شدن دندان های مجاور به سمت جای دندان نیش، که با از دست رفتن فضا در محیط قوس دندانی همراه خواهد بود؛ تحلیل داخلی؛ کیست های حاوی یا مولد دندان؛ تحلیل و جذب خارجی دندان نهفته و دندان های مجاور، و عفونت همراه با علائم درد، که اصولاً در نتیجه بیرون آمدن نسبی ایجاد می شود.
کاملاً واضح است که بزرگترین خطر احتمال تحلیل ریشه دندان های مجاور است. مطالعاتی که با استفاده از سی تی اسکن های پرتو مخروطی انجام شده اند حاکی از این هستند که درصد تحلیل ریشه در دندان های جانبی دندان های جلو در نتیجه نهفتگی دندان های نیش از 38% تا 66% متغیر است.
با توجه به فقدان معمول علائم و نشانه ها و نیز اطمینان بیش از حد دندانپزشک ها به تصاویر دو بعدی رادیوگرافی گرفته شده با اشعه ایکس برای تشخیص نهفتگی دندان ها، دندان های نیش نهفته که با تحلیل ریشه دندان های جلو همراه هستند، این احتمال وجود دارد که دیر تشخیص داده شوند، هم نسبت به سن بیمار، و نیز گستردگی تحلیل. محدودیت های تکنیک های رادیوگرافی های دو بعدی، موضوعی کاملاً شناخته شده است و تصاویر تقویت شده و تحریف های دیگر، و نیز همپوشانی ساختارها را شامل می شود.
تقریباً 37% از دندان های لترال دندان های جلو که تحت تأثیر تحلیل ریشه قرار گرفته اند، در رادیوگرافی های دو بعدی طبیعی ظاهر می شوند. بنابراین، اسکن های سی تی، برای تشخیص دندان نهفته، در حال حاضر استاندارد طلایی هستند. این امکان وجود دارد که موقعیت دندان نهفته را به درستی تعیین محل و شناسایی نمود، آسیب های احتمالی آن به ریشه های دندان های مجاور را شناسایی کرد، و کیفیت استخوان اطراف هر دندان را بررسی نمود. تعیین محل درست دندان نهفته نقش حیاتی در تعیین امکان دسترسی خوب به رویکرد جراحی و هدایت درست اعمال فشارهای ارتودنتیک دارد.
خطر بالای داشتن یک دندان مجاور با تحلیل ریشه در نتیجه نهفتگی دندان نیش، با مواردی همراه است که اَپِکس دندان های نیش باز است. این مورد با این حقیقت بررسی می شود که رشد ریشه با روند بیرون آمدن دندان یا جابجا شدن دندان ها رابطه مستقیم دارد. وقتی رشد ریشه دندان های نیش تکمیل می شود، روند بیرون آمدن یا جابجا شدن بسیار آرام صورت می گیرد، یا حتی ممکن است متوقف شود، و دندان های نیش به یک ثبات نسبی می رسند. پس از آن، دندان های نیش نهفته ای که اپکس ریشه آنها شکل گرفته است، بعید است بتوانند به عنوان عوامل مستعد کننده تحلیل ریشه های مجاور تلقی شوند.
خطر دیگری که با حفظ دندان نیش نهفته همراه است، شکل گیری احتمالی کیست های فولیکولار پری کرونال اطراف تاج دندان است. در چنین مواردی، تحلیل ریشه های مجاور نیز ممکن است اتفاق بیفتد، اگر این کیست بزرگ شده عروق خونی ساختار پریودنتال دندان های مجاور را فشرده کند، موجب از دست رفتن سمنتوبلاست ها در کنار ریشه های دندانی می شود که تحت تأثیر قرار گرفته است. وقتی دندان های نیش نهفته با کمک ارتودنسی جابجا می شوند، فولیکول های دندان معمولاً از دندان های مجاور دور می شوند، که معمولاً برای متوقف کردن تحلیل ریشه و ترمیم سطح کافی است.
با این حال، برخی بیماران، حتی پس از اینکه توسط دندانپزشک از این موضوع آگاه می شوند، با این حال همه خطرات حفظ دندان نهفته را به جان می خرند و ممکن است تصمیم بگیرند آن را درمان نکنند. در چنین مواردی، پیگیری های طولانی مدت توصیه می شوند تا از بروز تغییرات پاتولوژیکال در نتیجه نهفتگی دندان پرهیز شود. بیماران باید مطلع شوند که، صرف نظر از ظاهر زیبایی تاج بالینی دندان های نیش شیری، یا این حقیقت که ریشه این نوع دندان ها در هنگام ارزیابی ها از طول کافی برخوردار است، تشخیص های طولانی مدت برای حفظ آنها مطلوب نیست.
با این حال، در صورتی که تصمیم بر این است که به مشکل نهفتگی دندان نیش پرداخته شود، راهکارهای مختلفی برای این منظور وجود دارد.
کشیدن دندان شیری
هرگاه علائم اولیه رشد خارج از محل دندان های نیش توسط ارتودنتیست شناسایی شود، باید تلاش شود تا از نهفتگی و مشکلات پس از آن پیشگیری شود. کشیدن به موقع دندان شیری، در 80% موارد، در بیماران 10 تا 13 ساله، مخصوصاً اگر دندان به صورت پالاتال نهفته است، راهی مؤثر تلقی می شود.
در صورتی که نوک دندان نیشی که تحت تأثیر قرار گرفته از محور طولی دندان های جانبی دندان های جلو عبور کند، کشیدن دندان نیش شیری ممکن است به اصلاح خود به خود کمکی نکند، یا اگر کمک کند، نرخ موفقیت آن پایین و حدود 64% انتظار می رود. حالا، اگر نوک دندان نیش از محور طولی دندان های جانبی دندان های جلو عبور نکند، احتمال 91% رشد خود به خود دندان نیش دائمی پس از دندان نیش شیری آن وجود دارد.
کشیدن دندان نیش دائمی
کشیدن دندان نهفته و کاشت ایمپلنت پس از آن، یا بستن فاصله به جا مانده از دندان از دست رفته برای مواردی انجام می شود که تشخیص آنها به درستی صورت نمی گیرد: وقتی نهفتگی خیلی عمیق است و ریشه دندان به طور کامل شکل گرفته باشد، وقتی انحراف به شکل چشمگیری باشد، وقتی فضای کمی داخل هر قوس دندانی وجود داشته باشد یا وقتی محل دندان نیش خیلی نامطلوب باشد (مثلاً بین ریشه های دندان های لترال و دندان های جلو)، جایی که جابجایی ارتودنتیک دندان ها ممکن است به دندان های دیگر آسیب برساند.
در مواردی که در بالا ذکر شدند، با کشیدن دندان نهفته جایگزین کردن آن با ایمپلنت، یا با دندان پرمولر اول، می توان از خطرات ذاتی جابجایی ارتودنتیک، مانند دشواری فراهم نمودن استخوان و سطح لثه کافی، و احتمال تحلیل ریشه دندان های مجاور در حین جابجایی به میزان قابل توجهی اجتناب نمود.
جابجایی ارتودنتیک دندان نیش نهفته
جابجایی ارتودنتیک دندان های نهفته برای مواردی بهتر است که تشخیص آنها ساده تر باشد، از جمله بیماران در حال رشد، که اندازه قوس های دندانی آنها اختلافات چندانی با هم ندارد. درمان آنها عبارت است از جراحی اکسپوز، و پس از آن، درمان ارتودنسی، که دندان را به جای درست آن هدایت می کند. تحلیل استخوان، جذب ریشه، و تحلیل لثه اطراف دندان کشیده شایع ترین مشکلات این نوع فرایندها هستند.
در مواردی که قرار است جراحی اکسپوز با هدف انجام شدن درمان ارتودنسی پس از آن انجام شود، ارتباط خوب بین ارتودنتیست و جراح ضروری است تا مناسب ترین تکنیک انتخاب شود. برای انتخاب نوع جراحی اکسپوز، عواملی مانند عمق نهفتگی، آناتومی منطقه بی دندانی، و نوع فشار ارتودنتیکی که قرار است اعمال شود، باید مد نظر قرار بگیرند. روش بسته به عنوان درمان انتخابی به شدت توصیه می شود، وقتی دندان در اطراف دندان سوم دندان وسط نزدیک استخوان آلوئولار یا بالاتر، در مجاورت ستون قدامی بینی نهفته باشد.
از آنجا که این رویکرد از رشد طبیعی دندان ها تقلید می کند، این احتمال وجود دارد که بهترین نتایج را از نظر زیبایی و پریودنتال ارائه دهند. در چنین مواردی، وقتی قرار است جراحی اکسپوز تاج دندان نهفته برای چسباندن ابزارهای ارتودنسی صورت گیرد، لازم است مقدار خیلی اندکی از بافت استخوان برداشته شود. برای پرهیز از قرار گیری آن در محلی خیلی بالا، معمولاً لازم است عمل جابجایی از سمت پالاتال صورت گیرد، و برای هدایت این جابجایی، لازم است مراقبت های خاص صورت گیرد.
رایج ترین روش جابجایی برای دندان های نیشی که به صورت پالاتال نهفته هستند، جراحی اکسپوز است که پس از آن باندینگ ابزارهای ارتودنسی صورت می گیرد، به گونه ای که فشار ملایم و کندی اعمال می شود تا دندان را در امتداد مسیر درست جابجا نماید. برای دندان های نیشی که نهفتگی لبی دارند، بر اساس وضعیت دندان در ارتباط با خط کنکره داری که حد فاصل لثه را از مخاط دهانی نشان می دهد که استخوان آلوئولار را پوشش می دهند، سه روش جراحی اکسپوز توصیه می شوند: ژینژیوکتومی gingivectomy؛ چرخش آپیکال فلپ؛ و رویکرد جراحی بسته (که در آن جراحی اکسپوز برای دسترسی به تاج دندان و تسهیل باندینگ صورت می گیرد.
اگر قرار است از فشار ارتودنتیک برای جابجا کردن دندان های نیش به محل درست استفاده کرد، لازم است به خاطر داشته باشید که دندان های پرمولر اول نباید کشیده شوند تا زمانی که ارتودنتیست از موفقیت در کشیدن دندان نهفته مطمئن باشد؛ مگر آنکه دندان پرمولر حفظ شود و دندان نیش کشیده شود.