در این نوشته می خوانید:
مانند هر درمان پزشکی دیگری، درمان ارتودنسی هم بیمار را در معرض خطرات خاصی قرار می دهد. از نظر اخلاقی و تخصصی، ارتودنتیست باید بداند چگونه این خطرات به هر یک از بیماران مربوط می شوند تا اطمینان حاصل کند مزایای درمان برای بیمار بیشتر از معایب آن خواهند بود.
در صورتی که ارتودنتیست نتواند خطرات درمان ارتودنسی را به درستی شناسایی و مدیریت کند، نه تنها منجر به نارضایتی بیمار از نتایج درمان خواهد شد، بلکه ممکن است کار به مراجع قضایی هم کشیده شود.
خطرات درمان ارتودنسی عبارتند از آسیب به بافت پریودنتال، عدم وجود لثه در نقطه تماس بین دو دندان (Open gingival embrasures)، درد، تحلیل ریشه، اختلالات مفصل فکی- گیجگاهی، پوسیدگی، مشکلات گفتاری، و آسیب به مینای دندان. از آنجا که هیچ دو بیمار یا هیچ دو درمان ارتودنسی از تمام جهات نمی توانند شبیه یکدیگر باشند، این پرسش که آیا درمان مزایایی در پی خواهد داشت، باید برای هر بیمار مورد بررسی قرار گیرد.
در این مقاله قصد داریم به تشریح این مشکلات بپردازیم که احتمال می رود بیمار تحت درمان ارتودنسی با آنها درگیر شود.
مشکلات بافت لثه در ارتودنسی
درمان ارتودنسی می تواند بافت پریودنشیوم را تحت تأثیر قرار دهد. این اتفاق به علت بالا رفتن احتمال بروز ژینژیویت (بیماری التهاب لثه ها)، تحلیل لثه و باز شدن بافت لثه اتفاق بیفتد. این کاملاً مشخص است که ابزارهای ارتودنسی می توانند کنترل تشکیل پلاک روی سطح دندان ها را مختل کند و منجر به بروز ژینژیویت شود.
گرچه هیپرپلازی (رشد بیش از حد) احتمالی لثه ها می تواند از نظر زیبایی نگران کننده باشد، اما بروز مشکلات گسترده ژینژیویت برای بافت سالم لثه، تا میزان زیادی محدود هستند. با این حال، ژینژیویت با بیماری پریودنتال فعال، در طول درمان ارتودنسی می تواند منجر به از هم گسستگی بافت پریودنتال در افراد بزرگسال شود.
مطالعات بسیاری در این زمینه انجان شده اند که نشان می دهند بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار دارند بیشتر از افرادی که تحت این درمان نیستند، مستعد تحلیل لثه می باشند. به طور میانگین، عامل تعیین کننده و کوچک و در عین حال قابل توجهی برای پریودنشیوم در نتیجه درمان ارتودنتیک وجود دارد: 03/0 میلی متر تحلیل، 23/0 میلی متر افزایش عمق پاکت پریودنتال و 13/0 میلی متر تحلیل و از دست رفتن استخوان آلوئولار. خطر از هم گسستن بافت پریودنتال ممکن است در افراد بزرگسالی که تحت درمان ارتودنسی هستند بیشتر باشد.
درمان ارتودنسی می تواند برای ثبات بافت پریودنتال چالش برانگیز باشد زیرا موجب جابجا شدن ریشه های دندان ها به محلی خارج از مکان قبلی خود درون استخوان آلوئولار و موجب نازک شدن اتصالات لثه ای می شود. بویژه بخش های لبی دندان های مرکزی جلوی فک پایین مستعد تحلیل هستند.
بنابراین، فرایندهایی که دندان های جلوی فک پایین را درگیر می کنند (مانند اصلاح فشردگی دندان ها و مال اکلوژن کلاس 2) باید با در نظر گرفتن این موضوع انجام شوند. علیرغم ادعای برخی شرکت های سازنده براکت های سلف- لیگیت (خود تنظیم شونده)، استفاده از این براکت ها هنگام جابجا کردن دندان ها رو به جلو، منجر به شکل گیری استخوان آلوئولار نمی شود.
رویکرد جدید درمان ارتودنسی بدون کشیدن دندان، باعث شده است این موضوع بویژه مرتبط باشد. گرچه برخی شواهد حکایتی حاکی از این هستند که جلو آوردن دندان های جلو می تواند منجر به تحلیل لثه شود، اما مطالعات بالینی نتوانسته اند به صورت ثابت ارتباط بین این دو را تشریح کنند.
علیرغم وجود این احتمال که ریتینرهای لینگوال (پشت دندانی) ثابت مانع رعایت بهداشت دهانی می شوند، شواهد حاکی از این هستند که در دراز مدت این ابزارها خطر بسیار جزئی برای پریودنشیوم دارند.
در نهایت اینکه، از آنجا که از دست رفتن پیوندهای پریودنشیوم ماهیت چند عاملی دارد، باعث می شود بررسی سهم درمان ارتودنسی در بروز آن دشوار باشد. ریسک فاکتورهای شناخته شده عبارتند از سن، ویژگی های لثه، کشیدن سیگار، عادات بهداشتی دهان، پیرسینگ های دهانی، نوع پیوندهای مهار کننده، و کنترل پلاک های دندانی.
بعلاوه، به دلیل تفاوت هایی که از ابتدا بین مال اکلوژن های مختلف، مکانیزم درمان، و دوره مشاهده وجود دارد، مقایسه بین مطالعات مختلف گیج کننده خواهد بود. بنابراین، این احتمال وجود دارد که برخی بیماران هستند که این ریسک فاکتورها را به مقدار کافی دارند تا به شکل قابل توجهی از دست رفتن پیوند لثه را تجربه کنند، و تصور شود نتیجه درمان ارتودنسی است.
با مد نظر قرار دادن این موضوع، ارزیابی خطراتی که منجر به تحلیل لثه می شوند مشخص کننده طرح درمان ارتودنسی بیمار است و دستورالعمل های بهداشت دهانی صحیح باید داده شوند.
عدم وجود لثه در نقطه تماس بین دو دندان
عدم وجود لثه در نقطه تماس بین دو دندان (یا مثلث سیاه) زمانی اتفاق می افتد که پاپیلای بین دندانی در منطقه زیبایی (جلوی دهان که دندان ها حین لبخند زدن قابل مشاهده هستند) از دست می رود. گرچه این اتفاق می تواند در نتیجه بیماری پریودنتال بروز پیدا کند، اما از نظر علم تشخیص بیماری ها با تحلیل لثه تفاوت دارد.
وجود پاپیلای دندانی با سن، ساختار دندانی، ارتفاع سطح تماس دندان ها با یکدیگر، ارتفاع استخوان بین دندان ها، و ضخامت لثه بین دندان ها در ارتباط است. به احتمال زیاد، عدم وجود لثه در نقطه تماس بین دو دندان زمانی اتفاق می افتد که فاصله بین استخوان الوئولار و سطح تماس دندان ها بیشتر از 5 میلی متر باشد.
بنابراین، جابجایی ارتودنتیک دندان ها می تواند موجب بروز عدم وجود لثه در نقطه تماس بین دو دندان با ریشه های واگرا شود. ریسک فاکتورهای دیگر عبارتند از ساختار مثلثی شکل تاج دندان، قرار داشتن دندان قبل از دندان در وضعیتی که پاپیلا به طور کامل شکل نگرفته است و خود ساختار فاصله بین دندان ها.
باز بودن فاصله مثلثی بین دندان ها، نه تنها از نظر ظاهری نازیبا است بلکه محلی برای گیر کردن ذرات مواد غذایی مصرفی است. راهکار مدیریت این مشکل عبارت است از تغییر محل براکت ها، تغییر شکل تاج دندان و درمان های ترمیمی و زیبایی.
درد
تقریباً همه مراحل درمان ارتودنسی با دردی احتمالی همراه هستند. ترس از درد می تواند برای افرادی که قصد شروع درمان ارتودنسی را دارند خطرناک باشد. نشان داده شده است که در طول درمان درد موجب کاهش همکاری و سطح رضایت بیمار می شود و نیز به عنوان یکی از شایع ترین دلایل توقف زود هنگام روند درمان شناخته شده است. به طور گسترده، در طول دوره درمان ارتودنسی عموماً دو نوع درد بوجود می آیند: درد مخاطی ناشی از آسیب ابزار به بافت های نرم داخل دهان و درد پریودنتال/ پالپی ناشی از اعمال فشار ارتودنتیک به دندان ها.
درد مخاط دهان
اکثر بیمارانی که در یک بازه زمانی تحت درمان با ابزارهای ثابت ارتودنسی قرار می گیرند و برای برخی از آنها این آزار دهنده ترین بخش درمان است. با این حال، این موضوع هنوز چندان مورد مطالعه قرار نگرفته است.
با این حال برخی از آنها حاکی از این هستند که براکت های ارتودنسی می توانند موجب ساییدگی و خوردگی یا پوسته پوسته شدن مخاط شوند در حالی که سیم کمانی ارتودنسی باعث بروز زخم می شود اصلاً تعجبی ندارد زیرا این الگوی زخم های مخاطی نشان دهنده محل ابزار است: ابزارهای لینگوال یا پشت دندانی موجب زخم شدن زبان می شوند در حالی که ابزارهای باکال یا رو به بیرون موجب زخم شدم داخل گونه ها می شوند.
محل زخم تأثیر زیادی روی شدت عوارض ابزار دارد؛ فعالیت مداوم زبان باعث می شود زخم های لینگوال آزاردهنده تر از زخم های باکال باشند. سوزش ها و ناراحتی های مخاطی می توانند موجب طولانی شدن دوره درمان با الاینرهای شفاف (اینویزیلاین) هم شوند گرچه جزء نگرانی های بزرگ نیست.
درد پریودنتال/ پالپی
فشارهای ارتودنتیک که به دندان وارد می شوند می توانند منجر به بروز درد شوند زیرا موجب فشرده شدن عروق موجود در الیاف پریودنتال لیگامان (PDL) می شوند که منجر به التهاب پالپ و بافت های پریودنتال می شود. در این مورد، ابزارهای ثابت بیشتر از ابزارهای متحرک یا فانکشنال موجب بروز درد می شوند.
در اکثر بیماران، پس از کار گذاری سیم کمانی ارتودنسی در یک ابزار ثابت ارتودنسی برای نخستین بار، ظرف 4 ساعت درد آغاز خواهد شد که پس از 24 ساعت به اوج خود خواهد رسید و ظرف 3 روز بعد کاهش پیدا خواهد کرد. پس از یک بار ویزیت ارتودنتیست برای تنظیم مجدد ابزار، درد مجدداً افزایش می یابد و ظرف 2 تا 3 روز مجدداً تسکین می یابد، و موجب بوجود آمدن یک الگوی چرخشی درد در طول کل دوره درمان می شود.
گرچه ممکن است سیم کمانی نقش چشمگیری در تجربه درد کلی نداشته باشد، اما سیم های سفت تر می توانند منجر به بالا رفتن سطح درد شوند. دردی که سیم های تیتانیوم نیکل (NiTi) فعال شونده با گرما بوجود می آورند، ممکن است کمتر از دردی باشد که با سیم های NiTi معمولی بوجود می آید.
گرچه برخی شواهد تأیید می کنند که براکت های سلف لیگیت (خود تنظیم شونده) غیر فعال، در طول دوره تنظیم اولیه، کمتر از براکت های مرسوم درد بوجود می آورند، اما در یک تحقیق چند جانبه که اخیراً انجام شده است این نتیجه گرفته شده است که هنوز شواهد کافی در خصوص تفاوت های چشمگیر این دو نوع براکت وجود ندارد.
با این حال، نشان داده شده است که براکت های سلف لیگیت فعال وقتی با سیم مستطیلی استفاده می شوند، بیشتر از براکت های مرسوم درد بوجود می آورند. به نظر می رسد درد کلی که با ابزارهای لینگوال و لبی تجربه می شود قابل مقایسه باشد.
بیماران اغلب ممکن است هنگام باز کردن بند ارتودنسی یا برداشتن براکت ها درد را تجربه کنند و به نظر می رسد به میزان جابجایی دندان، و نیز مسیر فشاری مربوط باشد که برای برداشتن ابزار ارتودنسی ثابت اعمال می شود. برداشتن براکت های سرامیکی ممکن است دردناک تر از براکت های فلزی باشد زیرا گزینه دوم انعطاف پذیرتر است و برداشتن آن فشار کمتری نیاز دارد.
بیمارانی که تحت درمان با اینویزیلاین قرار می گیرند، در بازه زمانی مشابه بیمارانی که تحت درمان با ابزارهای ثابت قرار می گیرند، در را تجربه می کنند، گرچه شواهد حاکی از این است که شدت کلی درد در بیمارانی که تحت درمان با اینویزیلاین هستند به شکل چشمگیری کمتر است.
در واقع، درصد بسیار اندکی از بیمارانی که اینویزیلاین استفاده می کنند ممکن است در طول درمان از خود هیچ دردی نشان ندهند، که به جابجایی های جزئی دندان ها مربوط می شود که با الاینرهای بعدی صورت می گیرد. مهم است به خاطر داشته باشید که مواد اینویزیلاین ها و پروتکل درمان از زمان انتشار این مطالعات تاکنون تغییرات زیادی داشته اند، کهممکن است ارتباط آنها با این یافته ها را تغییر دهند.
دو هدف درمانی برای کاهش و تسکین دردهای پریودنتال/ پالپی در طول درمان ارتودنسی وجود دارد: کاهش التهاب و افزایش جریان خون درون الیاف پریودنتال لیگامان. ایبوپروفن، آسپرین، و پاراستامول اثر مشابهی در این مورد دارند، گزینه آخر ترجیح داده می شود و آن هم به خاطر بی خطر بودن آن و تأثیر کمتر آن روی جابجایی دندان هاست.
جویدن بستنی یا آدامس می تواند به کاهش درد کمک کند زیرا باعث می شود نیروی فشاری که از ابزار وارد می شود مختل شود و جریام متناوب خون به PDL از سر گرفته شود. بنابراین هر دو می توانند به کاهش درد کمک کنند و می توانند به اندازه داروهای مسکن مؤثر واقع شوند. علاوه بر این، با اعمال نور لیزر با تراکم اندک روی لثه اطراف دندان، جریان خون PDL نیز می تواند افزایش پیدا کند و موجب بالا رفتن تأثیر داروهای مسکن می شود.
بحث کردن راجع به درد ارتودنتیک کامل نخواهد شد مگر آنکه ابعاد فیزیولوژیک تجربه درد نیز مد نظر قرار بگیرند، که عوامل ارتودنتیک در توضیح دردی که بیمار تجربه می کند به درستی بررسی شوند. گرچه تفاوت های جنسیت و سن ارتباطی با درد ارتودنسی ندارند، اما ارتباط “غیر خطی” واضحی بین سن، جنسیت و درد وجود دارد: نوجوانان بیشتر از بیماران قبل از نوجوانی و افراد بزرگسال، و زنان بیشتر از مردان از درد شکایت دارند.
بعلاوه، وضعیت روحی (از جمله استرس) و تعاملات اجتماعی (مانند تجربه کردن دلسوزی) نیز می توانند روی نحوه تجربه درد افراد در طول درمان ارتودنسی تأثیر داشته باشند.
تحلیل ریشه
وقتی دندان ها تحت جابجایی ارتودنتیک قرار می گیرند، تحلیل سمنتوم و عاج دندان نیز ممکن است اتفاق بیفتد. این فرایند تحت عنوان “تحلیل ریشه در نتیجه درمان ارتودنسی” (OIRR) نامیده می شود. گرچه نشان داده شده است که حفره های ناشی از تحلیل ریشه با رسوب سمنتوم قابل بهبود هستند، اما اگر تحلیل موجب جدا شدن بخش آپیکال از بقیه ریشه شود، ریشه برای همیشه کوتاه خواهد شد.
از آنجا که OIRR بدون علامت و نشانه است، تنها از طریق تصاویر رادیوگرافی با اشعه ایکس یا علائم بیماری قابل تشخیص است. مطالعات رادیوگرافیک حاکی از این هستند که روی هم رفته، 48%- 66% از بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرند، 2 میلی متر یا کمتر تحلیل ریشه ناشی از درمان ارتودنسی را تجربه می کنند.
دندان های جلو بیشتر مستعد OIRR هستند و 1%- 5% آنها تحلیلی بیشتر از 4 میلی متر کوتاه شدگی ریشه دندان را تجربه می کنند. از سوی دیگر، مطالعات دیگر حاکی از این هستند که بیش از 90% از دندان ها دچار مقداری OIRR می شوند. عدم هماهنگی بین داده های رادیوگرافیک و اطلاعات دیگر حاکی از این هستند که همه ضایعات تحلیل تا حد کوتاه شدگی ریشه دندان ها پیشرفت نمی کنند، که نتایج آن در رادیوگرافی دو بعدی قابل اندازه گیری هستند.
مشاهده شده است که مستعد OIRR بودن بین افراد مختلف متفاوت است. گرچه عوامل ژنتیکی منشاء نیمی از این تفاوت ها شناخته شده اند، اما یک دسته عوامل دیگر مرتبط با بیمار به OIRR ربط داده شده اند، از جمله سن، ساختار دندان، برخی داروهای خاص، نقائص هورمون ها، پر کاری غده تیروئید، کم کاری غده هیپوفیز، تراکم استخوان آلوئولار، ساختار ریشه دندان، مصرف مزمن مشروبات الکلی، جنسیت، نزدیکی ریشه به استخوان کورتیکال، و وخامت و نوع مال اکلوژن.
ماهیت خود درمان ارتودنسی نیز می تواند روی تجربه OIRR تأثیر داشته باشد، گرچه، شواهد تنها تأیید می کنند “فشارهای سبک” در برابر OIRR محافظت کننده هستند. علاوه بر این، یک ارتباط زمانی بین فشارهای ارتودنتیک OIRR وجود دارد زیرا فشارهای غیر پیوسته نسبت به فشارهای ممتد با OIRR کمتری همراه هستند.
که می تواند حاکی از این باشد که ابزارهای متحرک کمتر از ابزارهای ثابت منجر به OIRR می شوند و الاینرهای شفاف همین مقدار OIRR بوجود می آورند، نسبت به ابزارهای ثابت که در آنها از “فشار سبک کنترل شده” استفاده می شود. علاوه بر این ارتباط مثبت مستقیمی وجود دارد بین کل زمان دوره درمان و OIRR و وقفه در روند درمان می تواند OIRR را کاهش دهد.
از سوی دیگر، دندان هایی که با ابزارهای سلف لیگیت درمان می شوند، OIRR کمتری نشان نمی دهند، که سازگار با این اطلاعات است که ابزارهای سلف لیگیت (خود تنظیم شونده) در مقایسه با تنظیم سنتی، طول دوره درمان را کاهش نمی دهد، و نیز اینکه حاکی از این است که فشارهای ناشی از هر دو سیستم قابل مقایسه است.
گرچه مستعد OIRR بودن ذاتی هر فرد توسط پزشک قابل تغییر نیست، اما گام هایی هستند که می توان برداشت تا افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند را شناسایی کرد. به لطف شواهد مبنی بر منشاء ژنتیکی، در نظر گرفتن تجربیات ارتودنتیک دیگر اعضای خانواده می تواند به شناسایی افرادی که بیشتر مستعد OIRR هستند کمک کند. بعلاوه، عوامل مربوط به دندان که افراد را بیشتر در معرض OIRR قرار می دهد نیز باید شناسایی شوند، از جمله سابقه تروماهای دندانی یا شکل غیر عادی دندان.
تصاویر رادیوگرافی با فواصل 6 ماهه برای شناسایی این افراد توصیه شده اند. افرادی که علائم OIRR از خود نشان می دهند تا پایان دوره درمان باید سالی دو مرتبه تصویر رادیوگرافی بگیرند. جایی که OIRR نگران کننده باشد باید فشارهای ارتودنتیک متوقف شوند و این به شکل مؤثری موجب توقف روند آن خواهد شد.
علیرغم شیوع OIRR اطلاعات اندکی در تحقیقات پیشین وجود دارد مبنی بر پیش بینی طولانی مدت دندان هایی که ریشه های آنها کوتاه شده اند و نکاتی که برای جلوگیری از OIRR ارائه شده اند فرضیه ای هستند. مطالعات طولانی مدت چندان زیاد نیستند و تنها در مورد موارد وخیم مشاهده شده اند.
توضیحی که برای این اتفاق وجود دارد این است که نسبت بخش آپیکال دندان به به کل حمایت پریودنتال نسبتاً اندک است. در یک مطالعه تخمین زده شد که تحلیل 3 میلی متر آپیکال ریشه در دندان های جلوی فک بالا برابر با تحلیل 1 میلی متر حمایت پریودنتال آلوئولار است. توصیه شده است که دندان هایی که OIRR دارند ممکن است در پروتزهای مصنوعی تکیه گاه های ضعیف تری بوجود بیاورند و اگر بیماری پریودنتال گسترش پیدا کند با مشکل بیشتری مواجه خواهند شد.
مرگ دندان
نیروهای ارتودنتیک با فشرده سازی مجموعه عروق خونی پیرامون دندان می توانند منجر به بروز تغییرات در جریان خون به پالپ دندان شوند. گرچه تعدادی از مطالعات نشان داده اند در نتیجه نیروهای ارتودنتیک تغییرات بافتی و التهابی در پالپ دندان رخ می دهند، اما در مطالعه ای که اخیراً روی تأثیرات نیروهای ارتودنتیک بر پالپ صورت گرفته این نتیجه گرفته شده است که این زمینه مبهم باقی مانده است.
تحقیقات اولیه روی نگرانی های احتمالی کار کردند که نیروهای سنگین ارتودنتیک با فشردگی زیاد می توانند منجر به نکروز پالپ شوند. گرچه واضح است که نیروهای ارتودنتیک می توانند منجر به نقص خون رسانی و تغییرات مخرب پالپ شوند، اما شواهد جدید حاکی از این هستند که پالپ به شکل قابل توجهی در برابر نیروهای سنگین مقاوم است و اینکه نکروز دندان سالم در طول درمان ارتودنسی پدیده نادری است.
با این حال، دندان هایی که سابقه تروما داشته اند ممکن است ممکن است با مشکلات عروقی مواجه باشند که آنها را بیشتر در معرض خطر از دست رفتن در طول درمان ارتودنسی قرار می دهند.
خونرسانی ممکن است در صورتی از بین برود که نوک های ریشه های دندان به خارج از استخوان آلوئولار جابجا شوند گرچه گزارش هایی نیز وجود دارد از دندان هایی که حیات دارند در جایی که ریتینرهای لینگوال چسبانده شده به صورت ناخوسته نوک های ریشه را تا دورتر از کورتکس می چرخانند. که حاکی از این است که با جابجایی آهسته تر دندان ها احتمال جمع شدگی عروق خونی کمتر خواهد شد.
از آنجا که اورجت افزایش یافته یکی از عوامل خطرزای شناخته شده برای ترومای دندان های جلو است، بخش بزرگی از بیماران ارتودنتیک ممکن است سابقه ترومای دندان های جلو را تجربه کرده باشند. بنابراین، ضرورت دارد بیماران ارتودنتیک از نظر سوابق تروماهای دندانی تحت نظر قرار داشته باشند و قبل از شروع درمان هشدار از دست رفتن احتمالی دندان داده شود. دندان هایی که سابقه تروما داشته باشند، مخصوصاً دندان هایی که علائم نابود شدن کانال پالپ را از خود نشان داده باشند، باید با احتیاط جابجا شوند.
هنگام بررسی و ارزیابی حیات پالپ دندانی که تحت جابجایی ارتودنتیک قرار می گیرد، به خاطر احتمال نتایج معکوس کاذب، باید احتیاط زیادی شود. بنابراین، در طول جابجایی ارتودنتیک، وقتی پالپ دندان تست می شود، دندان های زنده ممکن است واکنش بیشتر یا واکنش های منفی گذارایی از خود نشان دهند.
توصیه شده است که تغییرات رادیوگرافیک در منطقه آپیکال ممکن است بیشتر از تست زنده بودن پالپ، نشان های قابل اعتماد نکروز پالپ هستند. بعلاوه، تغییرات رادیوگرافیک اطراف اپکس ریشه دندان می توانند به دلایلی غیر از عفونت پالپ ظاهر شوند. بنابراین، ارتودنتیست ها قبل از تشخیص نکروز پالپ، باید به دنبال چندین علامت و نشانه نکروز پالپ باشند.
اختلال مفصل فکی- گیجگاهی
تشخیص “اختلال مفصل فکی- گیجگاهی” (TMD) فاقد یک تعریف پذیرفته شده جهانی است. تعاریف مختلف آن عبارتند از: اختلال مفصل فکی گیجگاهی عبارت است از علائم و نشانه های همراه با نقص عملکرد جویدن ناشی از مفصل فکی گیجگاهی، دندان ها و ماهیچه ها.
ارتباط احتمالی بین درمان ارتودنسی و TMD ارتباط نزدیکی با این پرسش دارد که به طور کلی اکلوژن چگونه TMD را تحت تأثیر قرار می دهد. این باور وجود دارد که در گذشته متخصصان بسیاری به سهم اکلوژن در TMD اشاره داشته اند، و اینکه ممکن است با رویکرد پزشکی بهتر از رویکرد دندانی مدیریت شود.
مشخص شده است که TMD با افزایش سن بدتر می شود و بالا رفتن تعداد افرادی که در پی درمان ارتودنسی هستند با این موضوع ارتباط بیشتری پیدا می کند. بعلاوه، اگر قابلیت تطبیق پذیری سیستم دهان و معده افراد بزرگسال کمتر از افراد کم سن تر باشد، ممکن است بیشتر در معرض خطر TMD ناشی از درمان ارتودنسی باشند.
هنوز شواهد کافی وجود ندارد مبنی بر اینکه درمان ارتودنسی از TMD پیشگیری می کند یا عامل بروز آن است.
علاوه بر کنترل شروع مال اکلوژن و نوع درمان ارتودنتیک، لازم است ارزیابی درستی از تعداد زیادی مشکلات مربوط به TMD انجام شود. اینها عبارتند از سن، رده اجتماعی، قومیت، وضعیت روانشناختی، جنسیت، سابقه تروما، فعالیت های پارافانکشنال، کشیدن دندان مولر سوم، شرایط دردناک موجود، و ژنتیک.
علیرغم ارتباط اثبات نشده بین ارتودنسی و TMD، متخصصان ارتودنسی هنوز این وظیفه پزشکی را دارد که احتمال بروز TMD را در بیماران تحت نظر داشته باشند و در صورت مشاهده هر گونه علامت مثبتی بیمار را به متخصص مربوطه ارجاع دهند. علاوه بر این، اگر TMD از قبل وجود دارد، شاید بهتر باشد از شروع درمان ارتودنسی پرهیز کرد. بیمارانی که سابقه TMD دارند باید بدانند که در نتیجه درمان ارتودنسی، شرایط آنها می تواند تثبیت شود، وخیم تر شود، یا بهبود پیدا کند.
دکلسیفیکاسیون مینای دندان
ابزارهای ارتودنسی با بالا بردن احتمال انباشته شدن پلاک های دندانی و مانع بهداشت دهانی شدن، خطر پوسیدگی دندان ها را بالا می برند. ضایعات سفید رنگ یکی از شایع ترین تأثیرات منفی درمان ارتودنسی هستند. آنها ناشی از تغییر ضریب شکست هستند که با دکلسیفیکاسیون مینای دندان همراه هستند و ممکن است تا حد پوسیدگی دندان پیشرفت کنند. در مطالعات روی ضایعات سفید رنگ، ابزارهای ثابت ارتودنسی نگران کننده تر بوده اند، زیرا خطر بروز آنها با ابزارهای متحرک کمتر است.
در طول درمان ارتودنسی، شناسایی ضایعات سفید رنگ دشوارتر است زیرا برای مشاهده درست، زدودن کامل پلاک های دندانی و خشک کردن مینای دندان نیاز است. شواهد بالینی ضایعات سفید رنگ می توانند خیلی زود و 4 هفته پس از کارگذاری ابزارهای ثابت روی دندان ها بروز یابند، که قابل مقایسه با افرادی است که تحت درمان ارتودنسی قرار ندارند و دندان های خود را مسواک نمی زنند.
تحقیقات اخیر حاکی از این هستند که ضایعات لکه های سفید رنگ بین 2 تا 97% از کل بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرند را تحت تأثیر قرار می دهد. این تعداد زیاد به تفاوت های تکنیک های مختلف اندازه گیری این ضایعات مربوط می شود و عدم توانایی تشخیص ضایعات قدیمی و ضایعات جدید در طول درمان ارتودنسی. علاوه بر این، می تواند نشان دهنده ماهیت چند عاملی خطرات پوسیدگی باشد.
بیماران کم سن تر به این دلیل که هنوز مینای دندان های آنها به بلوغ نرسیده است و نیز اینکه عادات بهداشت دهانی را به خوبی رعایت نمی کنند، بیشتر در معرض خطر پوسیدگی دندان ها هستند.
بزاق تأثیر محافظت کنندگی در برابر ضایعات پوسیدگی سفید رنگ دارد، بنابراین، دندان های فک بالا بیشتر از دندان های فک پایین در معرض بروز این مشکل قرار دارند، و به نظر می رسد ابزارهای لینگوال (پشت دندانی) کمتر با خطر گسترش این ضایعات همراه باشند. پس از برداشته شدن ابزارهای ثابت، بزاق معدنی سازی مجدد remineralization ضایعات سفید رنگ را مجدداً آغاز می کند.
این فرایند در ابتدا سریع است اما پس از چند هفته کند می شود. اینکه از ریتینر هاولی استفاده شود یا ریتینر اسکس، هیچ تأثیری روی روند معدنی سازی مجدد طبیعی ندارد. در نتیجه معدنی سازی مجدد سطحی، مقداری از ضایعات سفید رنگ پوسیدگی باقی مانده مقاومت خواهند کرد، مخصوصاً اگر خیلی زود بعد از برداشتن براکت ها و بندها، فلوراید با غلظت بالا اعمال شود.
کاملاً مشخص است که پیشگیری از بروز این ضایعات به کنترل آنها پس از درمان ارتودنسی ترجیح داده می شود. از آنجا که در صورت عدم وجود پلاک های دندانی و کربوهیدرات های قابل تخمیر، پوسیدگی بوجود نخواهد آمد، یک رژیم غذایی خوب و رعایت درست بهداشت دهان همراه با اعمال منظم فلوراید روی دندان ها باید اصلی ترین راهکار کنترل ضایعات سفید رنگ پوسیدگی دندان ها باشد.
از آنجا که ممکن است بیماران به طور مادر زادی به دلیل اختلال ترشح بزاق، انحلال پذیری مینای دندان، داروها، و ژنتیک بیشتر مستعد پوسیدگی دندان باشند، ممکن است یک طرح پیشگیرانه شخصی برای هر بیماری که تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرد لازم باشد. بعلاوه، ارتودنتیست ها باید نسبت به آغاز درمان ارتودنسی در بیمارانی که بهداشت دهانی را کمتر رعایت می کنند هشیارتر باشند.
مشکلات گفتاری
ابزارهای ارتودنسی می توانند مستقیماً روی گفتار تأثیر بگذارند زیرا مانع تلفظ حروف می شوند یا به طور غیر مستقیم روی سلامت فیزیکی و ذهنی فرد تأثیر می گذارند. تأثیر ابزارهای ارتودنسی روی گفتار اساساً زمانی مشکل آفرین است که فضای لینگوال درگیر شده باشد. بنابراین، بیماران گزارش می دهند که ابزارهای متحرک ارتودنسی بیشتر از ابزارهای ثابت که روی سطح لبی دندان ها قرار می گیرند گفتار را تحت تأثیر قرار می دهند.
زمان بازگشت به حرف زدن به صورت معمولی برای اکسپندرهای پالاتال و ریتینرهای هاولی تقریباً یک هفته است. این شبیه زمان تطبیق با پروتزهای مصنوعی کامل فک بالا است، که حاکی از این است که سن عاملی حائز اهمیت برای تطبیق گفتار در این رابطه نیست. اگر ضخامت و مقدار پوشش پالاتال (سقف دهان) ابزار به حداقل برسد، تطبیق گفتار می تواند سریع تر اتفاق بیفتد. مشاهدات حاکی از تأثیرات نسبتاً خفیف و کوتاه مدت اینویزیلاین روی گفتار در برخی بیماران هستند.
تأثیر ابزارهای لینگوال ثابت روی گفتار نیز به خوبی شناخته شده است. علاوه بر تجاوز به سطوح مورد نیاز برای ادای حروف، ابزارهای لینگوال با ایجاد زخم روی زبان می توانند در گفتار اختلال ایجاد کنند.
آسیب به مینای دندان
برداشتن ابزارهای ثابت ارتودنسی (دیباندینگ) شامل اعمال مقداری فشار برای از بین بردن چسبندگی بین سطح دندان و ابزار است. نتیجه این اعمال فشار یا شکست انسجام درون خود رزین ارتودنسی خواهد بود یا شکست چسبندگی در سطح مشترک دندان یا سطح چسبندگی ابزار. طی روند دیباندینگ یا حتی در طول پاکسازی چسب ارتودنتیک باقی مانده ممکن است مینای دندان آسیب ببیند.
اگر قدرت میکرومکانیکال چسبندگی بین مینای دندان و رزین چسبنده بیشتر از قدرت انسجام خود مینای دندان باشد، شکست چسبندگی براکت می تواند موجب کنده شدن مینای دندان شود. براکت های سرامیکی که در آنها از مواد باندینگ شیمیایی (به جای باندینگ میکرومکانیکال) استفاده می شود، بواسطه قدرت چسبندگی، بیشترین خطر آسیب به مینای دندان را دارند.
وقوع شکست مینای دندان ناشی از برداشت براکت های سرامیکی در تحقیقات بین 10 تا 35 درصد گزارش شده است. کاملاً واضح است که همه براکت های سرامیکی از این نظر مثل هم نیستند و احتمال شکست مینای دندان ناشی از دیباندینگ، در نسل های جدید براکت های سرامیکی کمتر خواهد است.
در حال حاضر، هیچ روشی برای زدودن رزین ارتودنتیک اضافی که برای سطح دندان کمتر تهاجمی باشد وجود ندارد. بسته به تکنیکی که مورد استفاده قرار می گیرد، تقریباً 20 تا 50 میکرون از مینای دندان در طول پاک کردن رزین از دست می رود، و به جا ماندن خراش و شیار روی سطح دندان اجتناب ناپذیر خواهد بود.
هر گونه برداشتن از سطح مینای دندان باعث می شود توده های منشور مینای دندان بدون پوشش بمانند و به لحاظ نظری می توانند امکان انحلال در اسید را افزایش دهد. مشخص شده است خراش ها و شیارهایی که در نتیجه برداشتن رزین با ابزارهای مخصوص روی مینای دندان ها ایجاد می شود باعث می شود احتمال پوسیدگی و ایجاد لکه روی دندان ها نیز افزایش پیدا کند، گرچه در برخی تحقیقات این مقدار کمتر گزارش شده اشت. با این حال همه این گزارشات برای تأیید نیاز به بررسی و تحقیقات بیشتر دارند