در این نوشته می خوانید:
لنگر، تکیه گاه یا انکوریج یکی از مهم ترین بخش هایی است که هنگام فکر کردن به طرح درمان ارتودنسی و جابجایی دندان ها بایستی مد نظر قرار گیرد. جابجایی های ناخواسته دندان ها که تحت عنوان از دست رفتن انکوریج یا تکیه گاه نیز شناخته می شوند می توانند تأثیر چشمگیری روی نتایج درمان داشته باشند. این تکیه گاه یا لنگر می تواند با کمک دندان ها، مخاط دهان، استخوان زیر آن، ایمپلنت یا به صورت خارج دهانی تأمین شود.
نکات اصلی در استفاده از لنگر ارتودنسی
- لنگر یا تکیه گاه در برابر جابجایی های ناخواسته دندان ها مقاوم است.
- می توان از منابع مختلف به عنوان لنگر استفاده کرد.
- از دست رفتن انکوریج می تواند تأثیرات بدی روی روند درمان داشته باشد.
- هنگام استفاده از ابزارهای خارج دهانی، بی خطر بودن و امنیت از بیشترین اهمیت برخوردار است.
انکوریج چیست؟
انکوریج به عنوان مقاومت در برابر جابجایی های ناخواسته دندان ها تعریف می شود. هر کنش یا عملی واکنشی در پی دارد. این نکته در خصوص دندان ها نیز صدق می کند. به عنوان مثال، در صورتی که دندان نیش فک بالا عقب تر قرار گرفته باشد، فشاری که به دندان وارد می شود باید از سوی یک نیروی متضاد، در مسیر دیگر تحمل شود. این فشار مساوی و متضاد، تحت عنوان انکوریج یا تکیه گاه شناخته می شود.
انکوریج را می توان شبیه مسابقه طناب کشی تصور کرد. تعداد نفرات برابر با اندازه های برابر قادرند یکدیگر را بکشند. در حالی که بر خلاف آن یک فرد بزرگ بدون جابجا شدن، قادر خواهد بود یک فرد کوچک تر را بکشد. با این حال، برعکس آن نیز ممکن است اتفاق بیفتد. در صورتی که احتمال جابجا شدن یک نفر بزرگتر با کمک دو یا چند نفر کوچکتر وجود خواهد داشت. به همین ترتیب، هر چه تعداد دندان هایی که به عنوان انکوریج مورد استفاده قرار می گیرند بیشتر باشد، جابجایی نامطلوب دندان مخالف نیز کاهش خواهد یافت.
چه اجزائی به عنوان تکیه گاه استفاده می شوند؟
- دندان ها
- مخاط دهان و استخوان های زیر آن
- ایمپلنت ها
- خارج دهانی
دندان ها
برای استفاده از دندان ها به عنوان تکیه گاه، می توان از دندان های موجود در همان قوس دندانی (intra maxillary)، یا از دندان های قوس دندانی مقابل (inter maxillary) استفاده کرد.
انکوریج داخل قوس دندانی
لنگر یا انکوریجی که توسط دندان ها ایجاد می شود به اندازه دندان ها و نیز منطقه ریشه دندان بستگی دارد. هر چه تعداد دندان هایی که به عنوان انکوریج استفاده می شوند بیشتر باشد، احتمال جابجایی های نا خواسته دندان ها کاهش خواهد یافت. در صورتی که از ابزارهای متحرک استفاده می کنید، قسمتهای زیادی از ابزار باید با تعداد زیادی از دندان ها تماس داشته باشند.
انکوریج از قوس دندانی مقابل
دندان های قوس دندانی مقابل نیز می توانند بسیار مفید باشند و محل مهمی برای کنترل انکوریج باشند. بیشترین استفاده از قوس دندانی مقابل با کمک الاستیک ها و فنرهایی می شود که از یک قوس دندانی تا قوس دندانی دیگر متصل می شوند. الاستیک های کلاس 2 از دندان های مولر فک پایین به منطقه دندان های پیشین فک بالا متصل می شوند در حالی که الاستیک های کلاس 3 از دندان های مولر فک بالا به منطقه دندان های پیشین فک پایین متصل می شوند.
مخاط دهان و استخوان زیرین آن
تماس بین ابزار و مخاط لب و زبان نیز می تواند در میزان قدرت تکیه گاه ایجاد شده، برای ابزارهای ثابت و متحرک، تغییر چشمگیری ایجاد نماید. تماس بین ابزار ارتودنسی و سقف دهان می تواند در برابر جابجایی مزیال دندان های عقب مقاومت ایجاد نماید. سقف ضعیف دهان باعث کاهش قدرت کنترل تکیه گاه خواهد شد، زیرا ابزار به سادگی در جای خود جابجا خواهد شد. مخاط و استخوان زیرین آن نیز هنگام استفاده از ابزارهای ثابت، مثلاً ابزار نانس، می توانند به عنوان انکوریج یا تکیه گاه استفاده شوند.
ایمپلنت ها
ایمپلنت هایی که با استخوان پیرامون خود جوش خورده اند می توانند به عنوان تکیه گاه استفاده شوند زیرا الیاف پریودنتال ندارند و با وارد آمدن فشار به آنها نمی توانند داخل استخوان جابجا شوند، به همین دلیل در بسیاری موارد می توانند تکیه گاه های ایده آلی باشند. اخیراً ایمپلنت های کوچکی تحت عنوان “مینی ایمپلنت” به صورت ویژه با هدف استفاده در درمان ارتودنسی طراحی شده اند که می توانند درون منطقه اطراف دندان های مولر قرار بگیرند تا دندان ها را در جهت دیستال، یا دندان های جلو را در جهت مزیال جابجا نمایند. می توان یک ایمپلنت کوتاه 4 میلی متری را داخل قسمت جلوی وسط سقف دهان، در نازک ترین قسمت پوسته حفره بینی از داخل دهان قرار داد. سپس یک میله ترانس پالاتال (میله ای که از سقف دهان عبور می کند) ایمپلنت را به دندان ها متصل می کند.
ابزارهای خارج دهانی
برای تأمین تکیه گاه از خارج دهان می توان از یک دسته وسایل درکنار ابزارهای متحرک یا ثابت استفاده کرد. هدگیر ابداع جدیدی نیست و یک قرن است که مورد استفاده قرار می گیرد.
معمولاً فشار ناشی از هدگیر از طریق یک فیس بو به دندان ها وارد می شود (تصویر b در بالا). این ابزار به لوله های موجود روی بندهای متصل به دندان ها وصل می شود. مسیری که به دندان ها فشار وارد می شود بر اساس نوع هدگیری که استفاده می شود تعیین می گردد. هدگیر می تواند به دندان های فک بالا یا پایین متصل شود و انواع مختلفی دارد.
انواع هدگیر
هدگیر گردنی یا Cervical
این هدگیر از طریق یک نوار الاستیک عمل می کند که به دور گردن قرار می گیرد. مزیت این ابزار این است که اصلاً آزار دهنده نیست و استفاده از آن ساده است. هدگیر پشت گردنی را نمی توان به ابزار متحرک متصل نمود زیرا احتمال شل شدن و کشیده شدن آن رو به عقب دهان وجود دارد.
هدگیر پشت سری یا Occipital
این هدگیر که تحت عنوان high pull نیز شناخته می شود با کمک نواری عمل می کند که روی سر قرار می گیرد. استفاده از آن ساده است اما بیشتر از هدگیر پشت گردنی قابل مشاهده است و اگر به درستی تنظیم نشود ممکن است از روی سر لیز بخورد و پایین بیاید.
هدگیر متغیر یا Variable
این هدگیر قادر است نیرویی وارد کند که چیزی بین هدگیر گردنی و پشت سری است و بیشتر انتخاب می شود. تنظیم و استفاده از آن از دو مورد قبل سخت تر است با این حال خطر استفاده از آن کمتر و خود ابزار راحت تر است.
هدگیر معکوس یا Reverse
هدگیر معکوس که هدگیری برای جابجایی دندان ها در جهت مزیال است، برای بستن فاصله بین دندان ها یا برای اصلاح اورجت معکوس کاربرد دارد. در این ابزار از فیس بو استفاده نمی شود که یک مزیت محسوب می شود، اما به جای آن از یک قلاب داخل دهانی استفاده می شود که الاستیک ها به آن متصل هستند.